Kwetsbaarheid is een voorwaarde voor het échte gesprek
Mijn broer zei tegen me: “Jij hebt eigenlijk een hele makkelijke baan. Je brengt mensen bij elkaar en je zorgt ervoor dat ze met elkaar praten”. Daar had hij wel een punt, tenminste over wat ik doe als facilitator. Maar makkelijk is het niet, om mensen het échte gesprek te laten voeren. Want dat vraagt van mensen om zich kwetsbaar opstellen. En als dat dan ook nog eens in een groep en op Zoom is …
Maar het kan wel. Via de verbinding die je creëert door een laagdrempelige en toch diepgaande uitwisseling met elkaar. Leren hoe je dat ook kunt doen met de groepen die je (bege)leidt?
Het échte gesprek wordt vaak niet gevoerd
Ik werk virtueel met een groep leiders die hun bedrijf menselijker en meer ‘purpose driven’ wil maken. Ze zijn al een paar maanden op weg, maar ieder van hen worstelt met hoe dat te doen. Dat worstelen doen ze vooral in hun eentje: de cultuur is er absoluut niet naar om je kwetsbaar op te stellen en gevoelens of zorgen te delen. En al helemaal niet in een groep. Hierdoor laten ze een groot potentieel van leren en support liggen. En daarbij: juist dit open en kwetsbaar delen, vooral door de leiders, is precies wat nodig is als je een meer menselijk klimaat wil creëren.
Hoe kan ik ze helpen om openlijk en kwetsbaar te bespreken hoe het écht met ze gaat en wat ze lastig vinden? Oftewel: om het échte gesprek te voeren?
Ga eerst eens na voor jezelf. Ken je de situatie dat je
- Een team leidt en je je rol nog niet hebt gevonden
- In een groep komt die al lang en hecht bij elkaar is en jij kent ze niet
- Je afvraagt of je wel mee kan komen met de rest en de uitdaging wel aankan? Qua leiderschap, inspiratie, intellect, ervaring, snelheid, uitstraling… (vul maar in)
Hoe vrij en veilig voel je je dan om je kwetsbaar uit te spreken in die groep?
Wat is nodig dat dat wél gebeurt?
Er is een onmisbaar principe waarmee je een groep helpt zich kwetsbaar op te stellen zodat ze wat er écht toe doet op tafel brengen: aandacht voor de basis behoeftes.
Deze basisbehoeftes zijn veiligheid, verbinding, autonomie en competentie. Als hieraan is voldaan, voelen we ons als mens vrij om ons uit te spreken in een groep. Vragen die we van nature, bewust of onbewust, hebben zijn:
- wat is mijn plek en ben ik in goede handen? (veiligheid)
- hoor ik erbij ? (verbinding)
- heb ik controle over wat ik wel en niet wil doen ? (autonomie)
- kan ik een waardevolle bijdrage leveren, waarderen de anderen mij ? (competentie)
Wat je te doen hebt als facilitator of leider, is te zorgen dat aan deze behoeftes zoveel mogelijk wordt voldaan. Anders maken mensen zich (onbewust) zorgen. Dat leidt af en tot ‘protectie’ gedrag.
Hoe begeleid je dit? Een voorbeeld.
Het adresseren van deze behoeftes kan op allerlei manieren en je wilt dat zo snel mogelijk met een groep. Bijvoorbeeld in het welkomstwoord waarin je laat weten dat men in goede handen is, dat iedereen voor een reden aan tafel zit en dat we gezamenlijk onze doelen willen bereiken op de manier die voor iedereen werkt. Of iets dergelijks. Je hebt ze immers niet voor niets allemaal om de tafel gehaald, toch?
Als je langer de tijd hebt loont het om te investeren in uitwisselingen die je ontwerpt op basis van die basis behoeftes. Dit is er één die erg goed werkt voor verbinding: het bouwen van het sociale veld door middel van speed-dating. Het gaat als volgt:
1) in drie korte rondes van 3 minutes spreek je met 3 verschillende partners over 3 vragen.
2) Je kiest vragen die universeel en betekenisvol zijn en tegelijkertijd van het soort waar je bijna nooit over praat. Bijvoorbeeld: Wat heb je over jezelf ontdekt tijdens Corona? Welke waarden kreeg je mee van je ouders of primaire opvoeders? Wat wilde je al kind altijd worden en komt dat terug in je huidige leven? Waar ben je dankbaar voor?
3) Na afloop van de drie rondes, ga je de hele groep rond en laat je iedereen kort een antwoord op éen van de vragen geven (en naam, locatie, rol als niet iedereen elkaar kent).
Wat wordt er mogelijk door kwetsbaarheid in het gesprek ?
Bij de groep leiders met wie ik werk doe ik de speeddate nadat we 10 minuten bij elkaar zijn. Vroeger vond ik het dan spannend om ze zo in het diepe te gooien. Nu ik uit ervaring weet hoe iedereen eigenlijk dezelfde behoefte heeft aan wezenlijke gesprekjes en contact, verheug ik me slechts. Ik introduceer kort wat we gaan doen. In totaal kost het 20 minuten. Achteraf is iedereen blij verbaasd hoe snel ze met elkaar zulke diepe en persoonlijke gesprekjes hebben. Gevraagd naar wat dat oplevert komt vooral ‘verbinding’ naar voren. Daarnaast ervaringen zoals ‘gezien worden’, ‘begrip voor de ander’, ‘openheid’ en dergelijke. Dit is eigenlijk altijd dezelfde respons die deze uitwisseling oproept. Met dit type vragen raken we universele waarden en thema’s waarin we elkaar herkennen in onze menselijkheid. En herkenning is een van de beste verbinders die er is en dat creëert vervolgens weer veiligheid om ons bloot te geven.
De toon in de groep is gezet! Vrij snel hierna, in een volgende gespreksoefening, meldt één van de leiders dat ze de nieuwe ‘purpose’ van het bedrijf zo abstract vindt en dat het haar moeite kost om er persoonlijke verbinding mee te maken. Waardoor het ook een abstract en onpersoonlijk verhaal voor haar team blijft. Op het Zoom scherm zie ik meer dan de helft van de mensen mee knikken als ze dit deelt. Het échte gesprek breekt nu open. Meer mensen beginnen met delen en meedansend met de dialoog zorg ik ervoor dat ze elkaar vinden en leren met elkaar.
Blijven werken aan de basis voor gesprek
Bedenk dat die basis behoeftes van veiligheid, verbinding, autonomie en competentie nogal opdringerig zijn. Zodra het ook maar de schijn heeft dat ze niet vervuld (zullen) worden, komt het ongemak of soms ronduit angst weer om de hoek kijken en klappen we weer een stukje dicht. Dus zoals gezegd, het is niet evident en simpel om het echte gesprek te faciliteren. We hebben de afgelopen jaren een manier van werken ontwikkeld om hier steeds opnieuw mogelijkheden in te blazen. En iedere keer weer is het bijzonder en krachtig te zien wat er gebeurt als de als de groep opengaat. We delen onze ervaringen graag met je.
Of neem contact op via jeroentje@liberationoffacilitation.com om verder te onderzoeken.